Den heilage forhuda

Vi får håpe dei brukte ein mindre kniv...
Biletet er frå Wikimedia Commons.

Sidan omskjæringsdiskusjonen ikkje ser ut til å gje seg med det aller første, kan det passe med eit lite blikk på kanskje den underlegaste av alle relikviar kyrkja har vore i kontakt med. Ein relikvie er grovt sett anten ein del av kroppen til ein helgen, eller noko ein helgen har eigd eller brukt, som ein bit av kleda, Peter sine lenkjer og slikt.

Det flottaste relikvien ville sjølvsagt ha vore ein bit av kroppen til Jesus, men sidan det er ein sentral del av kristen tru at Jesu kropp ikkje lenger er på jorda, er dette ikkje noko ein kan oppdrive, om ein då ser bort frå nokre bloddråper på krossen og slikt, då. Bortsett frå ein liten detalj! Jesus vart i tråd med religion og tradisjon, omskåre som barn. Altså kan ein sjå for seg at forhuda vart att.

Relikvielæra har vore ein del av kristendomen sidan dei første kristne, mellom anna tok ein vare på Polykarp si oske, men frå 800-talet fekk dette verkeleg fart på seg ute i folket, og det dukka opp helgenforhandlarar som både dreiv med gravrøveri for å skaffe seg likdelar, og solgte falske relikviar.

Det dukka etterkvart opp relikviar frå Jesus sjølv. Vi siterer frå katolsk.no om ein annan del av Jesu kropp ein kunne ha fått tak i:

Omkring 1119 skrev abbed Guibert av Nogent en bok om relikvier og helgendyrkelse, De pignoribus sanctorum. Her refset han den kritikkløse relikviedyrkelsen, og det som hadde vakt hans harme, var den tåpelighet munkene i hans nabokloster Soissons viste ved å påstå at de eide en av Jesu melketenner.

Tenner var ein ting, men på 800-talet byrja det også å dukke opp forhuder frå det same gutebornet. Den første forhuda skal pave Leo III ha fått i gåve frå Karl den Store, som nok var noko av ein relikviemann. Via relikvieskrinet sitt i Laterankyrkja i Roma, krigar og gløymte gøymestadar forsvann forhuda og dukka opp att i Calcata i Italia. Der vart ho gjennstand for ein kult, godkjent av paven, og eit viktig pilegrimsmål fram til ho forsvann frå huset til ein prest som av ein eller annan grunn hadde tatt han med seg heim i 1983.

Men denne forhuda var ikkje den einaste. I løpet av middelalderen dukka Jesu forhud opp rundt omkring i Europa. Kanskje var det så mange som bortimot tjue...

På slutten av 1800-talet dukka det opp endå ei forhud, og denne forhuda gjorde at vi ikkje høyrer så mykje om saka lenger. Denne fann ein i eit kloster i Frankrike, og det førte til diskusjonar internt i kyrkja. Det heile ebba ut med eit forbod mot å snakke om forhuda, med ekskommunikasjon som straff for dei som braut forbodet. Det heile vart faktisk skjerpa i 1954, så om  kjeldene har rett i det dei seier, får eg berre håpe Vatikanet anten har mjuka litt opp eller ser ein annan veg...

Vi trur gjerne vi er banebrytande og nytenkande her i Norge, men krangling om forhud er ikkje noko nytt.

Ein slags post om Johannes

Báb

Sidan det er jonsok i dag passar det med ein post som via omvegar er relatert til Døyparen. Eg seier relatert, for dette er ikkje noko som ville funne vegen inn i ei kyrkje, i det minste håpar eg ikkje det, men det er likefullt både interessant og bra sagt.

Vi skal til Baha'i, ein religion eg ikkje kan hugse at vi har vore innom på St. Isidors minne tidlegare. Baha'i ser på seg sjølv som den religionen Gud har openberra for vår tid. Alle andre religionar kan forståast i lys av det deira store profet Bahá`ulláh, sidan dei alle har formidla den same grunnleggjande bodskapen. Ut frå det lille eg har lese av baha'i-skrifter, ser mykje ut til å klinge saman med lære vi kjenner frå dei andre verdsreligionane, sjølv om det sjølvsagt får sin eigen vri i Baha'i.

Johannes, som vi i kristendomen minnast i dag, var han som bana vegen for Jesus. Også i baha'i har ein ein som bana vegen for religionsstiftaren. Bahá`ullàh var først tilhengjar av profeten Báb. I Baha'i si lære ser ein faktisk på Báb som ein slags reinkarnasjon av Johannes. Han er også gjennfødinga av Elia som jødane ventar på og ein shia og zoroasterprofet som er varsla. Báb er altså ingen kven som helst. Han vert rekna som han som gjekk føre Bahá`ulláh, og Bahá`ulláh er han som Báb sa skulle kome. Mykje slik vi tenker om Johannes og Jesus, altså.

På dette bakteppet vil eg altså kome med dagens høgst apokryfe sitat frå Johannes. Det er eit sitat frå Báb, som eg vil tru både kristne og muslimar, og god mogeleg også tilhengjarar av andre tradisjonar, kan nikke godkjennande til. Sitatet er frå Báb si bok Dei sju bevisa, slik vi finn ho her.

THOU hast asked concerning the fundamentals of religion and its ordinances: Know thou that first and foremost in religion is the knowledge of God. This attaineth its consummation in the recognition of His divine unity, which in turn reacheth its fulfilment in acclaiming that His hallowed and exalted Sanctuary, the Seat of His transcendent majesty, is sanctified from all attributes. And know thou that in this world of being the knowledge of God can never be attained save through the knowledge of Him Who is the Dayspring of divine Reality. 

Omsetjaren

Onesimud Nesib
Biletet har eg lånt frå
Dictionary of African Christian Biography.
Artikkelen er i hovudsak basert på denne
biografien.

I dag minnast vi Onesimus Nesib, ein etiopiar med eit spanande liv og ein viktig produksjon. Nesib vert hugsa som han som omsette Bibelen til oromo, sjølv om han også skal ha hatt hjelp av Aster Ganno.

Onesimus vart født i Etiopia rundt 1865, og fekk namnet «Hika » som betyr «Omsetjar». Seinare tok han namnet «Onesimus» etter slaven vi møter i Paulus sitt brev til Filemon.

At han tok dette namnet er ikkje så rart, for Onesimus vart tatt som slave som fireåring. Han vart flytta rundt mellom ulike slaveeigarar, før han vart frigjort i Massawa av den franske visekonsulen. I Massawa hadde svenske misjonærar frå Evangeliska Fosterlands-Stiftelsen ein guteskule, og der byrja han i 1870. Han konverterte til kristendomen, og vart døypt på påskedag i 1872. Då tok han namnet Onesimus.

Onesimus var ein hengjeven kristen, og ville fortelje folket sitt om Jesus. Han tok skulen alvorleg og var ein flikn elev. I 1876 vart han sendt til Johannelunds teologiska högskola i Bromma i Sverige for å få utdanning, og kom attende med utdanning, kone og planar for evangelisering i 1881. Det første forsøket på å nå oromoane  I Wellega gjekk dårleg på grunn av hindringar frå keisaren. Andre forsøk gjekk ikkje noko betre. Han prøvde seg på å komme fram via Sudan, men både han og følget hans vart råka av sjukdom, og ein av mennene døydde. Det braut også ut opprør i landet, og dei måtte trekke seg attende til Kharthoum. I Kharthoum var Onesimus svært sjuk, og svevde mellom liv og død, medan ein annan i følget døydde. Etter ei stund kom helsa seg, og dei fekk høyre om ein veg dei kunne dra for å kome seg til Imkullu, der det tydlegvis var ein misjonsstasjon.

Dei kom seg etterkvart dit, etter at dei hadde strevd med sandstorm og sjukdom gjennom Den nubiske ørkenen. Dei kom dit i midten av juli 1882, og i september skreiv Onesimus eit brev til sin svenske misjonssorganisasjon og tilbaud seg å prøve ein gong til. Medan han venta byrja han å skrive salmar på oromo og han omsette mellom anna Luther si katekisme til oromo.

I 1883 kom han i kontakt med ein sultan som kunne fortelje at utanlandske misjonærar var velkomne i Jimma i omhoro-området. Han fekk etterkvart løyve til å reise di, og drog ut med kona og tre andre i 1885. Heller ikkje dette skulle gå slik han ville. På ordre frå keisaren vart gruppa sendt til Aliyu Amba for å kome seg etter sjukdom, som også no hadde ramma dei. Der oppdaga dei at dei kunne byrje arbeidet sitt, og evangeliserte og dreiv helsearbeid der fram til dei fekk valet mellom å dra attende eller bli ortodokse.

I 1886 kom dei attende til Imkullu, der Onesimus underviste på ein jenteskule. Salmeboka hans var allereie i bruk der. På skulen møtte han den unge jenta Aster Ganno, som skulle bli viktig vidare, for no bestemte han seg for å omsetje Bibelen til oromo.

Dette var vanskelegare enn han hadde trudd, for sidan han hadde blitt tatt vekk av slavehandlarar som ung, kjente han ikkje språket godt nok til dette arbeidet. Her kom Aster Ganno inn og gav mykje og viktig hjelp, sjølv om ho ikkje vart kreditert då NT kom ut i 1893. I 1897 var dei ferdige med GT. Heile Bibelen kom ut samla i 1899, og denne omsettinga var i bruk i heile 75 år for ho vart avløyst av ei ny omsetting.

I 1904 kom han seg til slutt til Wellega. Der opna han ein skule, der han gav basisundervisning og forkynte evangeliet. Først gjorde han det på amharisk, og det vart tolka til oromo, men etter at tolken døydde, skjedde alt på oromo. Med dette hissa han på seg dei ortodokse prestane i området som ikkje forstod oromo. Han vart skulda for blasfemi, og etter ein rettsak, vart han, og alle tilhengjarane hans, dømt til å miste alle eigedomar og bli lagt i lenker. No greip keiseren inn, og sa at han nekta å godta dommen. Han sa derimot at Onesimus ikkje lenger fekk forkynne.

Leiarane i den evangeliske kyrkja tolka dommen frå keiseren til at Onesimus kunne lese frå Bibelen i sin eigen heim og selge bøker, og frå heimen dreiv han forkynning i nokre år, medan andre i kyrkja jobba for å hjelpe han og for å gjere den evangeliske kyrkja lovleg. I 1916 lukkast dette, og Onesimus fekk lov til å forkynne evangeliet slik han ville. Det gjorde han resten av livet, ikkje heilt utan motstand, men stort sett i fridom.

Søndag 21. juni 1931 hasta Onesimus til kyrkja for å preike. Han stoppa ikkje for å snakke med nokon på vegen, men sa til folk at han hadde dårleg tid fordi han skulle døy den dagen. Han følte seg dårleg og stakk innom ein lege før gudstenesta, og der døydde han av slag.

Han vert heidra i Evangelical Lutheran Church of America sin kalender på 21. juni, og Mekane Yesus-kyrkja har oppkalla seminaret sitt i Addis Abeba etter han.

Gregor av Nyssa om theosis

Freske av St. Georg frå ei kyrkje i Makedonia.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

I dag er det minnedag for Gregor av Nyssa. Vi siterer frå ei preike han hadde om sæleprisingane. Her seier han noko som kling fin saman med den ortodokse læra om theosis, ei lære eg har svært stor sans for.

Vi lærer ofte av Den hellige skrift at dyden er vanskelig å oppnå, at den knapt oppnås selv med mye svette og smerte, iver og slit; vi har hørt at veien til Riket er trang og leder gjennom en smal passasje, mens en bred nedoverbakke, lett å følge, er det lastefulle livet som fører til ødeleggelse. Likevel erklærer ikke Skriften at det høyere livet er totalt uoppnåelig da den har berettet om de underfulle gjerningene til store menn i de hellige bøkene. Men siden løftet om å se Gud har en tofoldig mening, enten å erkjenne den natur som trancenderer altet, eller å bli forenet med Ham gjennom et rent liv, så erklærer de helliges røst den første form for oppfatning umulig, mens den andre er lovet til den menneskelige naturen gjennom Herrens lære når Han sier: Salige er de rene av hjertet, for de skal se Gud.

Sitatet er henta frå «Homilie over Saligprisningene» i Østkirken i serien Verdens hellige skrifter. Teksten er omsett av Thorsten Theodor Tollefsen

T-kart

Sidan vi er inne på korleis ulike kart har ulike sentrum, kan vi ta ein titt på kva St. Isidor hadde å seie om saka. I Etymologie frå 623 handlar bok 14 om geografi, og der kan ein finne dette kartet av verda.

Kartet er frå den første trykte utgåva av Etymologie som kom i 1472.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Slike kart vert kalla for «T-kart» eller «hjulkart» og dei viser jorda som ei rund skive med hav rundt. Det er verdt å merke seg at dette ikkje var eit utslag av at ein trudde jorda var flat.

Though these T-O maps look like representations of a flat, disk-shaped Earth, they are not. The circular shape was merely a convention to represent the concept of the Earth, much as we think conventionally of our planet as a sphere or globe even though it is not. In a similar fashion, the medieval mapmakers intended the circle to represent the top hemisphere of the globe. The bottom hemisphere was generally thought to be entirely covered in water.

«T»-en er danna av Middelhavet, Nilen og den russiske elva Don, noko som gjer at Jerusalem kjem omtrent i midten, og altså vert sentrum for jorda. Aust er opp på desse karta, medan nord er mot høgre. Som ein ser reknar ein også med at Asia er omtrent like stort som Europa og Afrika tilsaman.

Isidor har også ført på kven det er som bur i dei ulike kontinenta. Dei tre kontinenta er befolka av etterkomarane av Noah sine søner. Sem i Asia, Kam i Afrika og Jafet i Europa.

Sjølv om ein absolutt kan stusse litt på proposjonane til hav og elvar her, er ikkje kartet så heilt ille. Det er eigentleg ganske imponerande til å vere frå ei tid då dei måleinstrumentane våre kart er basert på var heilt utenkjeleg.